ਇੱਕ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਮਿਲ ਜੁਲ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਿੱਲੀ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਬੁੱਢੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਫ਼ਸਲ ਨਹੀਂ ਉਗਾ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਸਨੇ ਫੈ਼ਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਇਸ ਵਾਰ ਜ਼ਮੀਨ ਹਿੱਸੇ ’ਤੇ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਸਲ ਆ ਜਾਏਗੀ ਤੇ ਹਿੱਸੇ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਵੀ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਉਸਨੇ ਇਹ ਗੱਲ ਜੰਗਲ ਦੇ ਬਾਕੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਕੋਲ ਕੀਤੀ। ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਇਹ ਸਲਾਹ ਕਾਫ਼ੀ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ।

ਪਨਚੀਰਾ (ਇੰਡੀਅਨ ਸਕਿਮਰ) ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਹਰੀਕੇ ਝੀਲ ਵਿਖੇ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਿਨ-ਬ-ਦਿਨ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਪਨਚੀਰਾ ਨਾਮ ਇਸਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਚੁੰਝ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਨਚੀਰੇ ਦੇ ਸਿਰ ਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ, ਚੁੰਝ ਸੰਤਰੀ, ਖੰਭ ਕਾਲੇ ਤੇ ਲੰਬੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਚਿੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਹਰੀਅਲ  ਇੱਕ ਸੋਹਣਾ ਸੁਨੱਖਾ ਤੇ ਸ਼ਰਮੀਲਾ ਪੰਛੀ ਹੈ ਜੋ ਕਬੂਤਰ ਦੇ  ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ  ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਸ ਤੋਂ ਵੀਹ ਤਕ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਈ ਵਾਰੀ  ਥੋੜ੍ਹੇ ਪੰਛੀ ਵੀ ਦਿਖਾਈ  ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵੇਖਿਆ  ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਬਾਰ ਤਾਂ ਹਰੇ-ਭਰੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਹਰੀਅਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣਨਾ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜੇ ਪੱਤੇ ਹਨ  ਤੇ ਕਿਹੜੇ ਹਰੀਅਲ।
ਇਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ‘ਗਰੀਨ ਪਿਜਨ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਆਕਾਰ 29 ਤੋਂ 33 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਛੁੱਟੀਆਂ ਮੁੱਕੀਆਂ, ਆਈ ਜੁਲਾਈ,
ਵਰਖਾ ਬੀਬੀ ਨਾਲ ਲਿਆਈ।
ਅਰਬ ਸਾਗਰ ’ਚੋਂ ਪੌਣਾਂ ਆਉਣ,
ਪਾਣੀ ਭਰੀਆਂ, ਮੀਂਹ ਬਰਸਾਉਣ।

ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਪੂਛ ਵਾਲਾ ਬਾਂਦਰ ਜਾਂ ‘ਲਾਇਨ ਟੇਲਡ ਮੈਕਾਕ’ ਅੱਜ ਦੇਸ਼  ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਂਦਰ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਸ਼ੇਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਪੂਛ ਵੀ ਸ਼ੇਰ ਵਰਗੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਪੂਛ ਵਾਲਾ ਬਾਂਦਰ ਜਾਂ ‘ਲਾਇਨ ਟੇਲਡ ਮੈਕਾਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਰਾਜਾਂ ਕੇਰਲਾ, ਤਾਮਿਲ ਨਾਡੂ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰੇ ਹੇਠਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬਾਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ।

ਬੱਚਿਓ! ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਦਾ ਔਸਤ ਭਾਰ 1450 ਗ੍ਰਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਡੇ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂ ਤੋਂ ਭਰੂਣ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਭਰੂਣ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ 21 ਤੋਂ 28 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਬਣਤਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਰੂਣ ਦੇ ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ’ਤੇ ਇੱਕ ਖਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਈ ਇੱਕ ਬੇਲਣਕਾਰ ਟਿਊਬ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਿਊਰਲ ਟਿਊਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਟਿਊਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਦਿਮਾਗ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਲੰਬੀ ਟਿਊਬ ਸੁਖਮਨਾ ਨਾੜੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਟਿਊਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਅਗਲਾ ਦਿਮਾਗ਼, ਮੱਧ ਦਿਮਾਗ਼ ਅਤੇ ਪਿਛਲਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਨਿਊਰਲ ਟਿਊਬ ਗਲਿਅਲ ਸੈੱਲ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੈੱਲ ਦਿਮਾਗ਼ੀ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਮਨਸੁਖ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਮੁੜ ਆਇਆ ਸੀ। ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਾਹੀ ਲਈ ਉਸ ਕੋਲ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ। ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਸਮਝਦੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਜੰਗਲ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਉੱਥੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਸਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਦਿਆਂ ਸ਼ਾਮ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਇੱਕ ਵੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੱਥ ਨਾ ਲੱਗਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਥੱਕ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਸਿਖਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਬੁਲਬੁਲ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਮਨਸੁਖ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੁਲੇਲ ਨਾਲ ਉਸ ’ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾਈ।

ਸੁਨਹਿਰੀ ਲੰਗੂਰ ਨੂੰ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ  ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀਵਾਦੀ ਈ.ਪੀ. ਵੱਲੋਂ ਸਾਲ 1955 ਵਿੱਚ ਆਸਾਮ-ਭੁਟਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕਿਸਮ ਵਜੋਂ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਘਟਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਆਈ.ਯੂ.ਸੀ. ਐੱਨ. ਵੱਲੋਂ ਇਸਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਰੈੱਡ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਨਸਲ ਵਜੋਂ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਬਚਾਓ ਅਸੰਭਵ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਨਾਜ਼ੁਕ ਪੱਧਰ ਤਕ ਘਟ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ੇਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਇਲਾਕਾ ਸੀ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਿਸੇ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਵੜਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਜਦੋਂ ਭੋਜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨਚਾਹੇ ਜਾਨਵਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਸੋਹਣਾ ਮੋਰ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਮੋਰ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਜੰਗਲ ਵਿਚਲੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ, ਫਲ਼ ਅਤੇ  ਬੀਜ ਆਦਿ ਖਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਢਿੱਡ ਭਰ ਲੈਂਦੇ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੀਂਹ ਪੈ ਕੇ ਹਟਿਆ ਸੀ।

ਗਿੱਦੜ  ਇੱਕ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ  ਹਰ ਕੋਈ ਡਰਪੋਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ‘ਵੇਖਿਆ ਗਿੱਦੜ ਵਾਂਗ ਭੱਜ ਗਿਆ।’ ਗਿੱਦੜ ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਕਰਕੇ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਝਾੜੀਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੁਕਾ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਕੱਲੇ, ਜੋੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇ ਜੁੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਵੀ ਛੋਟੇ

ਅੱਜ ਫਿਰ ਠੰਢ ਬੜੀ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ। ਜੈਸਲੀਨ ਅਤੇ ਯਸ਼ਵੀਰ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਬੜੀ ਦੇਰ ਤਕ ਬਾਹਰ ਖੇਡਦੇ ਰਹੇ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਮੀ ਨੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ, ‘ਬੱਚਿਓ ! ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਠੰਢ ਹੈ, ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਰਜਾਈ ਵਿੱਚ ਵੜ ਜਾਓ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੇ ਅੰਦਰ ਆ ਕੇ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦੀ ਰਜਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੜੇ।

ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਲਾਲ ਭੂੰਡ  (ਲੇਡੀ ਬਗ) ਨਾਂ ਦਾ ਕੀੜਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸਮਤ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲਾ ਜੀਵ  ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਂਗ ਸ਼ੂਈ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਮੰਨਿਆ  ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੀੜਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਾਂ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ  ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ  ਪੂਰੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਕੀੜੇ  ਖਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾਲ ਭੂੰਡ ਦੀਆਂ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ  5 ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 450 ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਪਾਈਆਂ  ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਛੋਟੇ  ਕੀੜੇ ਇੱਕ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤਕ ਲੰਬੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਰਦੀ ਆਈ, ਸਰਦੀ ਆਈ,
ਪਾਓ ਸਵੈਟਰ ਕੋਟੀਆਂ ਭਾਈ।
ਠੰਢੀ ਠੰਢੀ ’ਵਾ ਪਈ ਵਗੇ,
ਨਿੱਘੀ ਧੁੱਪ ਹੁਣ ਚੰਗੀ ਲੱਗੇ।

ਰੇਗਿਸਤਾਨ ’ਚ ਜੰਗਲ ਬੇਲੇ
ਪਹਾੜਾਂ ’ਤੇ ਮੇਰਾ ਘਰ
ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੀ
ਹਾਂ ਦਰ ਤੋਂ ਦਰ।

ਇੱਕ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜੰਗਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਇੱਕ ਨਦੀ ਵਹਿੰਦੀ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਜਾਨਵਰ ਤੇ ਪੰਛੀ ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਸਨ। ਸ਼ੇਰ ਵੀ ਅਕਸਰ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਨਦੀ ’ਤੇ ਆਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ਜੰਗਲ ਦਾ ਰਾਜਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚ ਕੰਡਾ ਚੁਭ ਗਿਆ। ‘ਹਾਏ, ਹਾਏ!’ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਤੁਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਉਹ ਚਿਲਾਉਣ ਲੱਗਿਆ, ‘ਹੁਣ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ? ਹੁਣ ਮੈਂ ਕੀ ਕਰਾਂ?’
ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਮਿਲੀ। ‘ਦਾਦੀ ਮਾਂ।’ ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ, ‘ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚੋਂ ਕੰਡਾ ਕੱਢ ਦਿਓ।’

ਕਿੰਨਾ ਪਿਆਰਾ ਦਿਨ ਇਹ ਆਇਆ
ਏਕਮ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ
ਕੇਕ ਅਸੀਂ ਲਿਆਵਾਂਗੇ
ਏਕਮ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖਾਵਾਂਗੇ
ਏਕਮ ਦਾ ਕਮਰਾ ਸਜਾਵਾਂਗੇ

ਡਾ. ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਦੀ ਕੰਧ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਸੇ ਕੁਝ ਬੋਗਨਵਿਲੀਆ ਦੀਆਂ ਵੇਲਾਂ ਲਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵੇਲਾਂ ਨੇ ਕੰਧ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਕੰਡਿਆਲੀ ਵਾੜ ਜਿਹੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਫੁੱਲ ਲੱਗਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਾੜ ਵਿੱਚੋਂ ਟਣਕਵੀਂ ‘ਟਲਿੰਗ-ਟਲਿੰਗ’ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕਦੇ ਕਿਤੋਂ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਿਤੋਂ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਬੋਗਨਵਿਲੀਆ ਦੀਆਂ ਵੇਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਫੜਫੜ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਸੁਣਨ ਲੱਗਾ। ਮੈਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰੁਕ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਮਾਲਕ ਜੀਵ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲੱਗੀ। 

ਜਿੱਥੇ ਗਾਲ੍ਹੜ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਚੀਕੂ ਨਾਂ ਦਾ ਚੂਹਾ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਗਾਲ੍ਹੜ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਉੱਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਗਾਲ੍ਹੜਾਂ ਨੇ ਪਿੱਪਲ ਦੀਆਂ ਖੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਘਰ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਸਨ ਤੇ ਚੀਕੂ ਚੂਹਾ ਪਿੱਪਲ ਹੇਠਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਖੁੱਡ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।

ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਛੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਦੂਸਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਵਾਂਗ ਇਸ ਰੁੱਖ ਉੱਪਰ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾ ਲਏ ਸਨ। ਪਰ ਇਸ ਰੁੱਖ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਕਾਂ ਵੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜਾ ਕਾਫ਼ੀ ਆਲਸੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਦੂਸਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਸਮਝਾਉਣ ’ਤੇ ਵੀ ਸਰਦੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਾਇਆ। ਇਸ ਰੁੱਖ ’ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪੰਛੀਆਂ ਨੇ ਕਾਂ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਸਰਦੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਚਿੜੀ ਨੇ ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਾਂ ਨੂੰ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਕਾਂ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।